برنامه ژاپن برای افزایش بازار میکروالکترونیک تا ۲۰۳۰ با اعطای یارانه به شرکت‌های داخلی و خارجی
کشور ژاپن با کاهش سهم بازار جهانی ریز تراشه و عقب ماندگی ۱۰ ساله نسبت به پیشتازان این عرصه، قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ فروش میکروالکترونیک را به ۱۱۲.۵۵ میلیارد دلار افزایش دهد و برای تحقق آن اعطای یارانه را به عنوان یکی از راهبردها برای تشویق شرکت‌های خارجی و داخلی برای تولید ریزتراشه‌ها انتخاب کرده و در این برنامه یک‌سوم هزینه‌های سرمایه‌ای را در قالب یارانه ارائه می‌دهد.
به گزارش اپست به نقل از ایسنا، برنامه ملی میکروالکترونیک معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان به منظور سیاست‌گذاری کلان و تدوین نقشه‌راه توسعه فناوری میکروالکترونیک کشور و به عنوان بازوی هماهنگی بین ارکان سیاست‌گذاری، مجریان و ذی‌نفعان صنعت نیمه‌هادی ذیل معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری فعال شده است.
برنامه ملی میکروالکترونیک با نگاهی قرارگاهی و مأموریتی به دنبال کنترل و توسعه بازار میکروالکترونیک با هدف شکل‌دهی زیست‌بوم صنعت نیمه‌هادی کشور، کاهش وابستگی رشد صنعت نیمه‌هادی به حمایت‌های دولتی، ایجاد نقطه اتصال بازار داخل به بازار بین‌المللی و تضمین پایداری تولید مبتنی بر اقتصاد میکروالکترونیک است.
«افزایش تاب‌آوری، ایجاد اقتدار در فناوری، ایجاد زنجیره تولید بومی و توسعه صنعت نیمه‌هادی کشور»، «توسعه اقتصاد و بازار برای استمرار استقرار فناوری میکروالکترونیک»، «تدوین اسناد راهبردی و بالادستی توسعه صنعت نیمه‌هادی کشور»، «تامین منابع کلان و سیاست‌گذاری پایدار و متوازن در کل زنجیره ارزش نیمه‌هادی»، «توسعه سرمایه انسانی متخصص و کارآزموده و ایجاد شبکه نخبگان میکروالکترونیک»، «توسعه شبکه ارتباطات بین‌الملل و زنجیره تامین دانش، فناوری، خدمات و تجهیزات» و «ایجاد زیرساخت‌های ملی میکروالکترونیک برای جهش فناوری و جذب نخبگان» و همچنین «همکاری‌های بین‌المللی در موضوع تحریمی میکروالکترونیک بر اساس اشتراک منافع اقتصادی و سیاسی» از اهداف این برنامه ملی به شمار می‌رود.
در این راستا دست‌اندرکاران این برنامه اقدام به بررسی برنامه‌های جهانی برای توسعه صنعت میکروالکترونیک کرده‌اند. در آخرین گزارش تحریریه برنامه ملی میکروالکترونیک معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، به بررسی برنامه‌های کشور ژاپن برای این صنعت پرداخته شده است.
ژاپن از اولین کشورهایی بود که در اوایل دهه ۱۹۵۰ صنعت میکروالکترونیک خود را آغاز کرد و شرکت‌هایی مانند سونی، توشیبا و هیتاچی از اولین بازیگران این صنعت بودند. در دهه ۱۹۸۰، صنعت میکروالکترونیک ژاپن بر بازار جهانی تسلط داشت و بیش از نیمی از ریزتراشه جهان را تولید می‌کرد.
سهم بازار بیش از ۵۰ درصدی ژاپن در اواخر دهه ۱۹۸۰ در سال ۲۰۲۲ به ۹ درصد کاهش‌یافته است و امروزه صنعت میکروالکترونیک ژاپن حدود ۱۰ سال از پیشتازان این صنعت عقب است. در آگوست ۲۰۲۲، یکی از مقامات وزارت اقتصاد، تجارت و صنعت ژاپن اظهار کرد: «دورانی که جهان در صلح بوده و مهم نبوده است که نیمه‌هادی‌های ما را چه کسی تأمین می‌کند، به پایان رسیده است». بنابراین، ژاپن برنامه بلند پروازانه‌ای را برای احیای صنعت میکروالکترونیک خود ذیل یک راهبرد گسترده‌تر یعنی «امنیت اقتصادی» آغاز کرده است و تلاش می‌کند که در بحبوحه جنگ تراشه بین چین و ایالات‌متحده از فرصت استفاده کرده و جایگاه سابق خود را باز یابد و به یکی از مقصدهای جدید سرمایه‌گذاری شرکت‌های ریزتراشه تبدیل شود.
همچنین، سیاست‌گذاران و رهبران ایالات‌متحده نیز به ژاپن به‌عنوان یک مرکز تولید تراشه جایگزین تایوان و یک رقیب محلی در برابر چین نگاه می‌کنند. بر اساس چشم‌انداز ژاپن در صنعت میکرو الکترونیک، آنها قصد دارند تا سال ۲۰۳۰ فروش میکروالکترونیک ساخت ژاپن را به ۱۱۲.۵۵ میلیارد دلار افزایش دهند. برای دستیابی به این هدف، ژاپن برنامه‌ریزی کرده است تا سال ۲۰۳۰ حدود ۶۷ میلیارد دلار برای احیای صنعت تراشه خود اختصاص دهد که نشان‌دهنده حرکتی راهبردی برای تضمین حق حاکمیت فناوری و کاهش وابستگی به تولیدکنندگان خارجی تراشه است، در عمل، در طی سه سال گذشته حدود ۳۳ میلیارد دلار در این صنعت سرمایه‌گذاری کرده است.
ژاپن به دنبال توسعه فناوری‌های روزآمدتر و در عین حال صنعتی و قابل‌اعتماد است که همکاری و مشارکت با شرکت‌های بزرگ سازنده تراشه می‌تواند فرآیند دستیابی آنها به این فناوری‌ها را تسریع کند. برای این منظور با شرکت‌های مختلف ازجمله شرکت‌های TSMC، IBM، IMEC و غیره برای توسعه صنعت میکروالکترونیک خود همکاری می‌کند. TSMC یکی از شرکت‌هایی است که شروع به همکاری با ژاپن کرده و حضور این شرکت در ژاپن به‌خوبی تثبیت شده است.
در سال ۲۰۱۹، TSMC مرکز طراحی در اوزاکا را برای توسعه و اصلاح فناوری‌های فرآیند نیمه‌هادی تأسیس کرد و همچنین در مارس ۲۰۲۱ مرکز تحقیق و توسعه مدار مجتمع سه‌بعدی (۳D-IC) را در ژاپن راه‌اندازی کرده است که این مرکز خدمات بسته‌بندی و آزمایش مدار مجتمع پیشرفته را توسعه خواهد داد.
در نوامبر ۲۰۲۱، شرکت TSMC و سونی با سرمایه‌گذاری مشترک، شرکت جدیدی به نام «ساخت نیمه‌هادی پیشرفته ژاپن» (JASM) تأسیس کردند که بیشترین سهم متعلق به شرکت تایوانی و کمتر از ۲۰ درصد آن متعلق به سونی بود. JASM حدود ۸.۶ میلیارد دلار برای ساخت اولین کارخانه ریزتراشه سرمایه‌گذاری کرده که ۳.۲ میلیارد دلار آن یارانه دولتی بوده است.
اعطای یارانه یکی از راهبردهای دولت ژاپن برای تشویق شرکت‌های خارجی و داخلی برای تولید ریزتراشه است که یک‌سوم هزینه‌های سرمایه‌ای را در قالب یارانه ارائه می‌دهد. یارانه‌ها مشروط به حداقل ۱۰ سال تولید داخلی است و تولیدکنندگان را ملزم می‌کند در زمان کمبود جهانی، بازارهای داخلی را در اولویت قرار دهند.
اولین کارخانه JASM که اخیراً افتتاح‌شد در منطقه کوماموتو در جنوب غربی ژاپن واقع شده و قرار است این کارخانه در سه‌ماهه اکتبر تا دسامبر سال جاری تولید انبوه زیرتراشه‌ها با نسل‌ها بالغ فناوری ۴۰، ۲۸، ۲۲، ۱۶ و ۱۲ نانومتر را برای استفاده در خودروها و تجهیزات صنعتی آغاز کند. پیش‌بینی می‌شود این کارخانه به طور مستقیم حدود ۱۵۰۰ شغل حرفه‌ای مرتبط با فناوری پیشرفته ایجاد کند و ظرفیت تولید ماهانه ۴۵ هزار ویفر ۳۰۰ میلی‌متری را داشته باشد.
همکاری موفقیت‌آمیز ژاپنی‌ها با شرکت TSMC به همکاری بیشتر آنها منجر شده است، به طوری که شرکت TSMC در حال برنامه‌ریزی برای تأسیس کارخانه ریزتراشه دوم خود در منطقه کوماموتو است که در فاصله ۲۰ دقیقه رانندگی با مکان قبلی قرار دارد و ساخت‌وساز آن در سال جاری آغاز می‌شود و تا پایان سال ۲۰۲۷ به بهره‌برداری خواهد رسید. در این پروژه، شرکت TSMC حدود ۷.۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌کند و دولت ژاپن نیز حدود ۴.۸۵ میلیارد دلار به عنوان یارانه تخصیص می‌دهد.
در این پروژه مشترک، ۸۶.۵ درصد از سهام متعلق به TSMC و سهم شرکت‌های دن سو، سونی و تویوتا به ترتیب ۶ درصد، ۵.۵ درصد و ۲ درصد خواهد بود. برآورد می‌شود که مجموع سرمایه‌گذاری‌ها در هر دو کارخانه به بیش از ۲۰ میلیارد دلار برسد. این کارخانه ریزتراشه‌های ۷ و۶ نانومتری تولید خواهد کرد. برآورد می‌شود که مجموع ظرفیت تولید هر دو کارخانه ۱۰۰ هزار ویفر ۳۰۰ میلی‌متری در ماه باشد و همچنین پیش‌بینی می‌شود که ۳۴۰۰ شغل حرفه‌ای ایجاد کند. علی‌رغم اینکه این دو کارخانه در نسل‌های نزدیک لبه فناوری و لبه فناوری هستند، اما نمی‌توانند تغییردهنده بازی باشند، با این حال، کاربردهای گسترده‌ای در زمینه‌هایی مانند صنعت خودروسازی، مصارف صنعتی و محاسبات با کارایی بالا (HPC) خواهند داشت.
TSMC در حال ساخت کارخانه ریزتراشه در آریزونا، ایالات‌متحده است و علی‌رغم اینکه ساخت این کارخانه را یک سال زودتر از کارخانه کوماموتو شروع کرده بود، اما هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. شیوه همکاری ساخت کارخانه در دو کشور متفاوت است، به‌طوری‌که در ژاپن به صورت سرمایه‌گذاری مشترک و در آمریکا به صورت سرمایه‌گذاری گرین فیلد بوده است.
راهبردهای متفاوت این شرکت در ساخت کارخانه ریزتراشه در ژاپن و آریزونا تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله ملاحظات فرهنگی، سیاست‌های دولت و اهداف تجاری قرار گرفته است. از دلایل اصلی موفقیت شرکت TSMC در ژاپن و پیشرفت سریع این پروژه را می‌توان به همکاری و حمایت کامل دولت، مشارکت گسترده شرکت سونی و سایر شرکا و، نیروی کار کم‌هزینه اشاره کرد.
درحالی‌که تحلیلگران علت تأخیر در افتتاح کارخانه ریزتراشه در آریزونا را به دلایلی مانند کمبود نیروی کار متخصص، ساختار بوروکراتیک ناکارآمد، تأخیر در تخصیص یارانه و اختلاف با اتحادیه‌های کارگری می‌دانند.
البته می‌توان به برخی دلایل سیاسی مانند عدم اشتیاق تایوان به انتقال نسل‌های لبه فناوری به خاک آمریکا اشاره کرد که این امر می‌تواند به تضعیف سپر سیلیکانی تایوان منجر شود. در مقابل، تمایل به همکاری نزدیک تایوان و ژاپن فارغ از منافع اقتصادی که برای دو کشور در بردارد، می‌تواند ناشی از مجاورت جغرافیایی و همچنین در راستای تقویت سپر سیلیکانی تایوان باشد.
