۵ پیشرفت بزرگ در خنک‌سازی کامپیوتر در چند سال اخیر
به گزارش اپست به نقل از pcworld ، یکی از چیزهای مورد علاقه من در مورد سخت‌افزار کامپیوتر این است که همیشه در حال پیشرفت است. هر سال از جدیدترین پیشرفت‌ها در CPU، GPU و حافظه لذت می‌برم و شاهد افزایش اعداد آنها هستم. اما ماجرا فقط به CPU و GPU ختم نمی‌شود! قطعات مهم دیگری مانند خنک‌کننده‌ها نیز وجود دارند.
خنک‌کننده کامپیوتر شاید بنچمارک‌های رهگیری پرتو (ray tracing) شما را بالا نبرد، اما برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم شما بدون آسیب دیدن بسیار حیاتی است. و درست همانطور که GPU و CPU در طول سالیان پیشرفت چشمگیری داشته‌اند، خنک‌کننده‌های کامپیوتر نیز گام‌های بزرگی برداشته‌اند.
اگر بیش از چند سال از عمر کامپیوتر شما می‌گذرد، در اینجا با بزرگترین پیشرفتهای خنک‌کننده PC که باید بدانید، دلایل هیجان‌انگیز بودن آنها و اینکه به کدام یک برای کامپیوتر بعدی خود توجه کنید، آشنا می‌شوید.
LCP فن‌ها را بهتر – و گران‌تر – می‌کند
اگر تعجب کرده‌اید که چرا فن‌های خنک‌کننده کامپیوتر در چند سال گذشته اینقدر گران شده‌اند، شاید به فن‌هایی از ماده‌ای به نام پلیمر کریستال مایع (LCP) نگاه می‌کردید. LCP که به طور سنتی در خنک‌کننده‌های مراکز داده استفاده می‌شود، در سال‌های اخیر وارد فن‌های خنک‌کننده پیشرفته و حرفه‌ای شده است و این امر آنها را به طور کلی بهتر کرده است.
LCP ماده‌ای سخت و مستحکم با انبساط حرارتی پایین است. این ویژگی به آن کمک می‌کند تا در سرعت‌ها و دماهای بالاتر، شکل خود را بسیار بهتر حفظ کند و در نتیجه فن محکم‌تر در قاب خود قرار گیرد. نتیجه این امر، فشار استاتیکی بهتر و طول عمر بیشتر تیغه‌ها است. همچنین، کاهش ارتعاشات ناشی از استفاده از این ماده به کاهش سطح نویز فن نیز کمک می‌کند.
اکثر فن‌های خنک‌کننده پیشرفته کامپیوترهای مدرن نیز از ترکیبی از بلبرینگ‌های پیشرفته، تیغه‌های اریب، فریم‌های میراشده (دَمپرد) و طراحی موتورهای کارآمد بهره می‌برند که همگی منجر به سطوح نویز کمتر حتی در دورهای بالاتر می‌شوند. این فن‌ها برای سیستم‌های خنک‌کننده آبی (واتر کولینگ) به خوبی کار می‌کنند، اما به همان اندازه به عنوان فن‌های خنک‌کننده سیستم یا پردازنده (CPU) نیز کارآمد هستند.
خنک‌سازی با جریان هوا، استاندارد جدید
انویدیا ممکن است در مورد جدیدترین کارت‌های گرافیک خود مسائل برجسته‌ای داشته باشد، اما نمی‌توان انکار کرد که آنها پیشگام برخی از ظاهرهای منحصر به فرد GPU بوده‌اند – و بخش عمده‌ای از آن به طراحی خنک‌کننده آنها برمی‌گردد.
با شروع سری RTX 30، انویدیا خنک‌کننده “جریان هوا” (Flow Through) را معرفی کرد که یک خنک‌کننده کلاسیک به سبک دمنده را با یک فن ثانویه در انتهای دیگر ترکیب می‌کرد. دای GPU یک فن مستقیماً در بالا داشت که هوای سرد را به داخل می‌کشید و از پشت خارج می‌کرد، در حالی که قسمت جلویی یک فن دوم داشت که هوا را از روی هیت‌سینک به بیرون می‌کشید و مستقیماً از عقب خارج می‌کرد.
این طراحی باعث می‌شود که هر دو فن، هوا را از روی هیت‌سینک به حرکت درآورند، به جای اینکه یکی (یا بیشتر) از آنها فقط هوا را در اطراف هیت‌سینک به گردش درآورد. این امر تا حد زیادی با طراحی کوتاه‌تر PCB (برد مدار چاپی) انویدیا امکان‌پذیر شد که اجازه می‌داد هوا از یک سمت به سمت دیگر کشیده شود.
نسخه بهبود یافته‌ای از این طراحی در RTX 40-series Founders Editions استفاده شد و سپس انویدیا خنک‌کننده Double Flow-Through را با RTX 50-series معرفی کرد. این امر با بازطراحی PCB که حتی کوچک‌تر شد و فضایی برای جریان هوا در پشت نیز فراهم کرد، ممکن شد.
این فقط انویدیا نیست که از این سیستم استفاده می‌کند. شرکت‌های ثالث نیز در حال حاضر برای هر دو شرکت انویدیا و AMD کارت‌هایی با طراحی‌های مشابه تولید می‌کنند. برای مثال، گیگابایت از سیستم “Screen Cooling” خود استفاده می‌کند، در حالی که سافایر سیستم “Free Flow” خود را دارد.
سیستم‌های خنک‌کننده با جریان هوا (Flow-through coolers) تنها روش موجود نیستند، اما یکی از رایج‌ترین آنها به شمار می‌روند. احتمالاً کارت گرافیک بعدی شما نیز از چنین سیستمی بهره خواهد برد.
خمیرها، پدها و مایعات حرارتی جدید
حتی من هم در این مورد به‌روز نیستم. اعتراف می‌کنم که به‌عنوان یک کاربر رایانه، گناهان زیادی مرتکب می‌شوم، اما به‌عنوان یک سازنده رایانه، گناهم این است که فقط از هر خمیر حرارتی که همراه با خنک‌کننده‌ای که نصب می‌کنم، استفاده می‌کنم. این بد است، چون گزینه‌های جدید و هیجان‌انگیز زیادی برای بررسی وجود دارد.
اکنون طیف وسیعی از پدهای حرارتی در دسترس هستند و آنها به شدت با عملکرد برخی از بهترین خمیرهای حرارتی رقابت می‌کنند. بهتر از آن؟ خشک نمی‌شوند! اگر به دنبال یک ماده رابط حرارتی هستید که یک بار نصب کنید و برای همیشه خیالتان راحت باشد، نسل‌های جدید پدهای حرارتی از شرکت‌هایی مانند Honeywell و Thermal Grizzly ارزش بررسی را دارند.
برای دستیابی به بهترین دما، جدا از روش‌های پیشرفتهای مانند Delidding، همچنان استفاده از فلز مایع (liquid metal) بهترین راه است و گزینه‌های متنوعی نیز برای آن وجود دارد. در این زمینه، Thermal Grizzly هنوز هم رقیبی قدرتمند است، اما نباید از Alphacool یا BeQuiet نیز غافل شد.
حتی خمیرهای حرارتی (thermal pastes) استاندارد نیز در حال پیشرفت هستند. در سال ۲۰۲۵، نقد و بررسی‌هایی برای خمیرهایی مانند ID-Cooling Frost X45 منتشر شده است که بدون ریسک‌های خنک‌کننده‌های فلز مایع، عملکرد حرارتی جدیدی را ارائه می‌دهند. اگر در حال اسمبل یک کامپیوتر جدید هستید یا قصد ارتقای سیستم خنک‌کننده خود را دارید، حتماً از یک خمیر حرارتی جدید استفاده کنید. عملکرد آن به مراتب بهتر از آن تیوب نیمه‌مصرف‌شده‌ای خواهد بود که در گوشه و کنار دارید.
اگر هم واقعاً به دنبال جزئیات بیشتر هستید، برخی از تولیدکنندگان خمیر حرارتی در حال آزمایش مواد جدیدی هستند تا ببینند چه چیزی کارآمد است. مثلاً، خمیر حرارتی که بوی خوبی می‌دهد چطور است؟
لوله‌کشی سخت و صفحات توزیع
ساخت حلقه خنک‌کننده آبی سفارشی شما هنوز هم در صدر لیست پیچیده‌ترین ساخت‌های کامپیوتر شخصی است که می‌توانید انجام دهید، اما امروز بسیار آسان‌تر از گذشته شده است.
به لطف نبوغ “مادبازها” (Modders) که با تولید انبوه و صرفه‌جویی در مقیاس همراه شده است، اکنون می‌توانید کیت‌های لوله‌کشی سخت از پیش خم شده را خریداری کنید که تمام لوله‌های مورد نیاز شما را با زوایای صحیح دارند. در مورد زوایای گوشه‌ها کمی محدودتر هستید، اما اگر همیشه می‌خواستید از لوله‌کشی سخت استفاده کنید و هرگز جرات آن را پیدا نکردید، اکنون زمان خوبی برای یادگیری است.
با وجود اینکه ممکن است لوله‌های شما چقدر هم که سخت و محکم باشند، همیشه می‌توانید از لوپ‌های پیچیده‌تر که با توزیع‌کننده‌های آب (distro plates) فوق‌العاده حرفه‌ای به نظر می‌رسند، لذت ببرید. این قطعات گران‌قیمت هستند—به‌خصوص وقتی لوله‌کشی و اتصالات اضافی را هم حساب کنید—اما با استفاده از آنها می‌توانید مسیر لوپ خنک‌کننده خود را راحت‌تر در کیس مدیریت کنید، مخصوصاً اگر از لوله‌های سخت از پیش خم شده استفاده می‌کنید.توزیع‌کننده‌های آب چندین سال است که در بازار هستند، اما در اواسط دهه ۲۰۲۰ (میلادی) به طور کامل رایج شده‌اند و در اندازه‌ها، انواع و سبک‌های مختلفی در دسترس هستند. قیمت آنها بسیار بالاست… اما اگر در حال ساخت یک لوپ خنک‌کننده آبی سفارشی هستید، از قبل هم پول زیادی خرج کرده‌اید.
واترکولینگ بدون پمپ تقریباً از راه رسیده است
یکی از ناامیدکننده‌ترین جنبه‌های واترکولینگ، پمپ آن است. چه در حال ساخت یک لوپ DIY باشید و چه در حال نصب یک AIO روی پردازنده خود، باید پمپ را در خرید خود در نظر بگیرید.
پمپ باید برای لوپ به اندازه کافی قدرتمند باشد، عمر طولانی داشته باشد، گارانتی خوبی ارائه دهد و در حالت ایده‌آل بی‌صدا باشد. با این حال، هر چقدر هم که پمپ‌های مدرن عالی باشند، باز هم نقطه ضعفی هستند که در صورت بروز مشکل، می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر سلامت رایانه شما بگذارند.
خوشبختانه، به نظر می‌رسد رویای دیرینه واترکولینگ بدون پمپ به زودی محقق شود. در حالی که برخی شرکت‌ها مانند Rajintek قبلاً واترکولینگ بدون پمپ را بررسی کرده بودند، اما هنوز به محصولی واقعی برای خرید تبدیل نشده بود. اما نوکتوا (Noctua) در نمایشگاه کامپیوتکس ۲۰۲۵ طرح جدیدی را به نمایش گذاشت که به نظر می‌رسد نزدیک‌ترین نمونه به واقعیت است.
سیستم “ترموسیفون” که با همکاری شرکت مهندسی Calyos (متخصص در سیستم‌های خنک‌کننده پسیو دو فاز) ساخته شده است، در نمایشگاه کامپیوتکس در حال خنک کردن بدون زحمت یک پردازنده ۹۸۰۰X3D حین بازی به نمایش گذاشته شد.
در این سیستم، مایع خنک‌کننده در داخل بلاک پردازنده بخار می‌شود، سپس از طریق لوله‌های جریان بخار به سمت کندانسور/رادیاتور حرکت می‌کند. فن‌ها مایع خنک‌کننده را در حین عبور از کندانسور خنک می‌کنند و در نهایت آن را به حالت مایع بازمی‌گردانند. سپس جاذبه، مایع خنک‌کننده را به بلاک پردازنده برمی‌گرداند. این چرخه به صورت مداوم تکرار می‌شود.
این فناوری هنوز کاملاً برای استفاده عمومی آماده نیست و سوالاتی در مورد عملکرد واقعی و سطح نویز آن وجود دارد. اما با ورود Noctua به بازار خنک‌کننده‌های مایع همه‌کاره (AIO) در سال جاری، به نظر می‌رسد که به زودی شاهد نوعی خنک‌کننده مایع بدون پمپ در قفسه فروشگاه‌ها خواهیم بود.
